भारतातील कृषी क्षेत्र डिजिटल युगात प्रवेश करत आहे, आणि किसान आयडी ही त्यातील महत्त्वाची पायरी आहे. घरबसल्या किसान आयडी ऑनलाइन नोंदणी सुविधेमुळे शेतकऱ्यांना सरकारी योजना, कृषी अनुदान, आणि आर्थिक सहाय्य यांचा लाभ घेणे सोपे झाले आहे. केंद्र सरकारच्या ॲग्रीस्टॅक योजने अंतर्गत ही प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना एक विशिष्ट शेतकरी ओळख क्रमांक (Farmer ID) मिळतो. हा लेख किसान आयडी नोंदणी, लाभ, पात्रता निकष, अर्ज प्रक्रिया, आणि अधिकृत वेबसाइट याबद्दल सविस्तर माहिती प्रदान करेल. हा लेख अधिकृत माहितीवर आधारित आहे,
किसान आयडी म्हणजे काय?
किसान आयडी हा शेतकऱ्यांसाठी एक विशिष्ट ओळख क्रमांक आहे, जो आधार क्रमांकासारखा युनिक आहे. ॲग्रीस्टॅक योजने अंतर्गत ही ओळख शेतकऱ्यांना कृषी योजना, कर्ज सुविधा, विमा योजना, आणि अनुदान यांचा लाभ घेण्यासाठी वापरली जाते. महाराष्ट्रातील शेतकरी आता घरबसल्या ऑनलाइन नोंदणी करू शकतात, ज्यामुळे कृषी डिजिटलायझेशन आणि स्मार्ट खेती यांना चालना मिळत आहे. ही योजना केंद्र सरकार आणि राज्य सरकार यांच्या सहकार्याने राबवली जाते, आणि यामुळे शेतकऱ्यांचा डेटा केंद्रीकृत आणि सुरक्षित राहतो.
योजनेची संक्षिप्त माहिती
ॲग्रीस्टॅक योजना ही केंद्र सरकारची महत्त्वाकांक्षी योजना आहे, जी कृषी क्षेत्रातील डिजिटल परिवर्तन घडवून आणण्यासाठी राबवली जाते. किसान आयडी नोंदणी ही या योजनेचा मुख्य भाग आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना कृषी योजनांचा लाभ एकाच ओळख क्रमांकाद्वारे मिळतो. महाराष्ट्रात ही प्रक्रिया 16 डिसेंबर 2024 पासून सुरू झाली आहे, आणि शेतकरी ऑनलाइन पोर्टल किंवा CSC केंद्रांद्वारे नोंदणी करू शकतात. यामुळे कागदपत्रांची गरज कमी झाली असून, नोंदणी प्रक्रिया जलद आणि पारदर्शक बनली आहे.
किसान आयडी नोंदणीचे फायदे
किसान आयडी नोंदणीमुळे शेतकऱ्यांना अनेक आर्थिक आणि तांत्रिक फायदे मिळतात. खालील काही प्रमुख लाभ आहेत:
- सरकारी योजनांचा लाभ: पीएम-किसान, किसान क्रेडिट कार्ड, फसल विमा योजना, आणि मृदा स्वास्थ्य कार्ड यांसारख्या योजनांचा लाभ एकाच आयडीद्वारे मिळतो.
- आर्थिक सहाय्य: कृषी अनुदान, कर्ज सुविधा, आणि सिंचन योजना यांचा थेट लाभ बँक खात्यात जमा होतो.
- डिजिटल कृषी: स्मार्ट खेती, प्रेसिशन फार्मिंग, आणि डेटा ॲनालिटिक्स यांच्या माध्यमातून शेतीची उत्पादकता वाढते.
- पारदर्शकता: कागदपत्रांची पुनरावृत्ती टाळून नोंदणी प्रक्रिया सुलभ होते, आणि ऑनलाइन पोर्टल द्वारे सर्व माहिती उपलब्ध होते.
- बाजारपेठ जोडणी: राष्ट्रीय कृषी बाजार (e-NAM) मार्फत शेतकऱ्यांना ऑनलाइन फसल विक्री सुविधा मिळते.
- सुरक्षित डेटा: शेतकऱ्यांचा डेटा केंद्रीकृत डेटाबेस मध्ये सुरक्षित राहतो, ज्यामुळे फसवणूक कमी होते.
- किरायाने शेती: जे शेतकरी किरायाने शेती करतात, ते देखील पट्टा दस्तऐवज सादर करून नोंदणी करू शकतात.
पात्रता निकष
किसान आयडी नोंदणी साठी शेतकऱ्यांना खालील पात्रता निकष पूर्ण करणे आवश्यक आहे:
- भारतीय नागरिकत्व: अर्जदार हा भारताचा नागरिक असावा.
- शेतीचा मालक किंवा किरायदार: शेतकऱ्याकडे स्वतःची शेती किंवा किरायाने घेतलेली जमीन असावी, यासाठी पट्टा दस्तऐवज आवश्यक आहे.
- आधार क्रमांक: नोंदणीसाठी आधार कार्ड अनिवार्य आहे, आणि याचा वापर ई-केवायसी साठी होतो.
- बँक खाते: शेतकऱ्याकडे स्वतःचे बँक खाते असावे, जे आधार कार्ड आणि मोबाइल नंबर शी जोडलेले असावे.
- मोबाइल नंबर: OTP सत्यापन साठी वैध मोबाइल नंबर आवश्यक आहे.
- कागदपत्रे: जमिनीचे दस्तऐवज, आधार कार्ड, बँक पासबुक, आणि पासपोर्ट आकाराचा फोटो आवश्यक आहे.
नोंद: किसान आयडी बनवणे सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यासाठी अनिवार्य आहे.
किसान आयडी ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रिया
घरबसल्या किसान आयडी नोंदणी साठी खालील चरण-दर-चरण प्रक्रिया अनुसरण करा:
फार्मर आयडी काढण्यासाठी फक्त पाच ते सहा मिनिटाचा कालावधी लागतो, घरच्या घरी तुमचं तुम्ही फार्मर आयडी फ्री मध्ये काढू शकता. फार्मर आयडी कार्ड कसं काढावं त्याचबरोबर, घरच्या घरी स्वतः तुम्हाला फार्मर आयडी जनरेट करता येणार आहे.
https://mhfr.agristack.gov.in/farmer-registry-mh/#/ इथे आल्यानंतर पहा आपल्याला लॉगिन ज ऑफिशियल आणि फार्मर नावाचा ऑप्शन दिसत आहे तर आपल्याला फार्मर वरती क्लिक करायचा आहे यानंतर फार्मर जर नवीन असाल तर रजिस्ट्रेशन कराव लागेल . क्रिएट न्यू न्यू अकाउंट यावरती क्लिक करा यानंतर इथे तुमचा आधार नंबर एंटर करा आणि सबमिट वरती क्लिक करा यानंतर तुमच्या आधारशी जो नंबर लिंक आहे त्याच्यावरती ओटीपी गेलेला आहे तो इथे फील करा आणि व्हेरिफाय वरती क्लिक करा.
यानंतर पहा युवर केवायसी डिटेल्स , तुमचं नाव ,आधारवरच जेंडर डेट ऑफ बर्थ ,तुमचा ऍड्रेस पहा यानंतर ,प्रोव्ईड मोबाईल नंबर टू लिंक विथ ग्रीस्टेक प्लॅटफॉर्म तुमचा मोबाईल नंबर पुन्हा इथे एंटर करा आणि क्लिक करा पुन्हा तुमच्या मोबाईल वरती ओटीपी जाईल तो ओटीपी इथे फिल करा आणि व्हेरिफाय वरती क्लिक करा.
यानंतर मोबाईल नंबर व्हेरिफायड असा मेसेज शो होईल यानंतर इथं तुम्हाला पासवर्ड सेट करायचा आहे या बॉक्स मध्ये एकदा पासवर्ड टाईप करा, तोच कन्फर्म पासवर्ड इथ टाईप करा त्यानंतर क्रिएट माय अकाउंट वरती क्लिक करा त्यानंतर लॉगिन ओके वरती क्लिक करा आता आपल्याला युजर आयडी आणि पासवर्ड क्रिएट झालेला आहे. युजर आयडी म्हणजेच तुमचा मोबाईल नंबर आणि जो पासवर्ड क्रिएट केलेला होता तो पासवर्ड टाईप करायचा आहे अनलॉगिन करायचा आहे.
इथे ऑफिशियल आणि फार्मर नावाचा ऑप्शन आहे तर फार्मर वरती क्लिक करा. इथे तुमचा मोबाईल नंबर टाईप करा जो पासवर्ड क्रिएट केला होता तो इथे एंटर करा. लॉगिन वरती आपल्याला क्लिक करा. लॉगिन वर क्लिक केल्यानंतर पुन्हा आपल्याला संपूर्ण डिटेल्स ओपन होईल.
जसं की युवर केवायसी डिटेल ती मगाशी होती त्याप्रमाणे आता यानंतर पहा आपल्याला रजिस्टर हॅज फार्मर यावरती क्लिक करायचा आहे. यावरती क्लिक केल्यानंतर मोबाईल नंबर जर चेंज करायचा असेल तर तुम्हाला चेंज करू शकता नसेल तर नो वरती क्लिक करा..
त्यानंतर फार्मर डिटेल्स पहा तुमचं नाव आलेल आहे.. इथे पहा तुमच जेंडर इथे कॅटेगरी सिलेक्ट करायची आहे एससी ,एसटी ,ओबीसी ,जनरल जी काही आहे ती. यानंतर पहा डेट ऑफ बर्थ आलेला आहे तुमचं वय सुद्धा आलेला आहे पुन्हा आयडेंटिफायर नेम इज लोकल लँंग्वेज इथून तुम्हाला केअर ऑफ सन ऑफ वाईफ ऑफ ते सिलेक्ट करू शकता आणि इथे तुमच्या त्यांचं नाव लोकल लँंग्वेज मध्ये टाईप करू शकता यानंतर , फार्मरचा फोटोग्राफ जो काही तुमच्या आधारवरचा आहे तो आलेला आहे न्यू न्यू बिझनेस वरती क्लिक करून तुम्ही ,बिझनेस करत आहात की नाही? करत नसाल तर नो आणि करत असाल तर यस यावरती क्लिक करा. यानंतर खालती या रेसिडेंटल डिटेल्स यावरती तुमचं तुमचा ऍड्रेस आलेला आहे.
सेव या पर्यायावरती क्लिक केल्यानंतर प्रोसीड टू ई साई यावरती क्लिक करा ्यानंतर इथं तुम्हाला ग्री वरती क्लिक करायचा आहे आणि इथं आधार नंबर टाईप करायचा आहे आणि आधार वरती सेंड ओटीपी करायचा आहे ओटीपी तुमच्या आधार मोबाईल रजिस्टर वरती येऊन जाईल तो फिल करा .
इथून पीडीएफ वरती क्लिक करा आणि तुम्हाला जी फार्मर आयडी साठी पीडीएफ आहे ती इथं भेटून गेलेली आहे ती सेव्ह करून घ्यायची आहे म्हणजेच फार्मर एनरोलमेंट नंबर तुम्हाला इथे भेटून जाईल आता पहा फार्मर आयडी कधी भेटेल आता तुम्ही इथून पुन्हा एक ते दोन दिवसानंतर यायचा आहे पुन्हा इथे लॉगिन करायचा आहे .लॉगिन करा पाहू शकता एक ते दोन दिवसानंतर आल्यानंतर इथे अप्रो स्टेटस मध्ये अप्रूव्ड अस मेसेज शो होईल आणि इथे पाहू शकता एनॉलमेंट आयडी तुमचा आहे इथं सेंट्रल
आयडी जो की फार्मर आयडी आहे तो तुम्हाला भेटून जाईल. हा फार्मर आयडी तुम्हाला अनेक योजनेच्या कामासाठी गरज लागू शकते अशा पद्धतीने तुमचं तुम्ही घर बसल्या फार्मर आयडी एक ते दोन मिनिटांमध्ये रजिस्ट्रेशन कराव लागेल आणि एक ते दोन दिवसांमध्ये सेंट्रल आयडी म्हणजेच तो फार्मर आयडी भेटून जाईल.
फार्मर आयडी आपल्याला पीक विमा पीएम किसान किंवा अन्य शासकीय योजनेचा लाभ घेण्यासाठी उपयुक्त ठरू शकतो त्यामुळे आपला फार्मर आयडी कार्ड लवकरात लवकर काढून घ्या
ऑफलाइन नोंदणी प्रक्रिया
ज्या शेतकऱ्यांना ऑनलाइन नोंदणी करणे शक्य नाही, ते खालील ठिकाणी ऑफलाइन नोंदणी करू शकतात:
- CSC केंद्र: जवळच्या सामान्य सेवा केंद्र (Common Service Center) वर जा आणि कागदपत्रांसह नोंदणी करा.
- महसूल विभाग शिबिरे: महाराष्ट्र सरकार गावपातळीवर नोंदणी शिबिरे आयोजित करते, जिथे नोंदणी करता येते.
- कृषी कार्यालय: स्थानिक कृषी विभाग कार्यालय मध्ये संपर्क साधा.
आवश्यक कागदपत्रे
किसान आयडी नोंदणी साठी खालील कागदपत्रे आवश्यक आहेत:
- आधार कार्ड (ई-केवायसी साठी)
- जमिनीचे दस्तऐवज (7/12, 8अ, खसरा)
- बँक पासबुक (आधार-लिंक्ड)
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- मोबाइल नंबर (OTP साठी)
- पट्टा दस्तऐवज (किरायाने शेती असल्यास)
महत्त्वाचे तथ्य
- राष्ट्रीय स्तरावरील मान्यता: किसान आयडी हा राष्ट्रीय स्तरावर मान्य आहे, म्हणजेच एकच आयडी देशभरातील योजनांसाठी वापरता येईल.
- नवीनीकरण: किसान आयडी चे प्रत्येक 5 वर्षांनी नवीनीकरण करणे आवश्यक आहे, जे ऑनलाइन पोर्टल वर करता येते.
- डुप्लिकेट आयडी: आयडी हरवल्यास ऑनलाइन पोर्टल वर डुप्लिकेट आयडी साठी अर्ज करता येतो.
- हेल्पलाइन: कोणत्याही समस्येसाठी कृषी विभाग हेल्पलाइन (1800-180-1551) वर संपर्क साधा.
- सुरक्षा: OTP आणि पासवर्ड कोणाशीही शेअर करू नका, आणि अधिकृत पोर्टल चाच वापर करा.
- महिलांसाठी विशेष प्राधान्य: महिला शेतकरी यांना नोंदणीत विशेष सवलती आणि प्राधान्य दिले जाते.
अधिकृत वेबसाइट
किसान आयडी नोंदणी साठी अधिकृत वेबसाइट खालीलप्रमाणे आहे:
- महाराष्ट्र ॲग्रीस्टॅक पोर्टल: mhfr.agristack.gov.in
- राष्ट्रीय ॲग्रीस्टॅक पोर्टल: agristackfarmerregistry
- .महा DBT पोर्टल: mahadbt.maharashtra.gov.in (इतर कृषी योजनांसाठी)