ration-card-pmgkay-2025-free-dhaanya-lpg-subsidy-yojana-details
केंद्र सरकारने गरीब आणि गरजू कुटुंबांसाठी रेशन कार्डधारकांना (Ration Card Holders) आर्थिक आणि अन्नसुरक्षेचा मोठा आधार देण्याच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला आहे. प्रधानमंत्री गरीब कल्याण अन्न योजना (PMGKAY) चा विस्तार २०२९ पर्यंत करण्यात आला असून, यात ८० कोटीहून अधिक लाभार्थींना दरमहा ५ किलो मोफत धान्य मिळेल. याशिवाय, प्रधानमंत्री उज्ज्वला योजना (PMUY) अंतर्गत बीपीएल कुटुंबांना ३०० रुपये सबसिडी असलेले LPG सिलेंडर उपलब्ध होईल, ज्यामुळे स्वयंपाक खर्च ४०% ने कमी होईल. मात्र, दस्तऐवजातील ‘मासिक १००० रुपये मदत’ ही माहिती अधिकृत नाही; ती राज्यस्तरीय योजनांशी (जसे महाराष्ट्रातील काही स्थानिक उपक्रम) जोडली जाऊ शकते, पण केंद्र सरकारकडून अशी एकसमान योजना जाहीर झालेली नाही. ताज्या बातम्यांनुसार, १० ऑक्टोबर २०२५ रोजी केंद्रीय मंत्रिमंडळाने PMGKAY ला ५ वर्षांचा विस्तार मंजूर केला असून, यात फोर्टिफाइड चावल (Fortified Rice) ची आपूर्ती जुलै २०२४ ते डिसेंबर २०२८ पर्यंत सुरू राहील. ही योजना राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा (NFSA) अंतर्गत येते, ज्यामुळे विधवा, दिव्यांग आणि गरीब कुटुंबांना पौष्टिक अन्न मिळेल आणि महागाईविरुद्ध संरक्षण मिळेल.
PMGKAY अंतर्गत रेशन कार्डधारकांना (Priority Households – PHH आणि Antyodaya Anna Yojana – AAY) मोफत धान्याचा लाभ मिळेल. प्रत्येक लाभार्थीला दरमहा ५ किलो गहू (२ रुपये प्रति किलो मूल्य) किंवा चावल (३ रुपये प्रति किलो मूल्य) मोफत मिळेल, ज्यामुळे कुटुंबाला एकूण ३५ किलो धान्य (AAY साठी) किंवा ५ किलो प्रति सदस्य मिळेल. २०२५ च्या अपडेटनुसार, जुलाई २०२४ पासून चावलाची रचना बदलून २ किलो गहू आणि ३ किलो चावल प्रति युनिट करण्यात आली असून, दिसंबर २०२५ पासून ही व्यवस्था कायम राहील. याशिवाय, २ किलो डाळ (तुरीडाळ), १ किलो साखर आणि मीठ मोफत मिळेल. काही राज्यांमध्ये (जसे महाराष्ट्रात) अतिरिक्त वस्तू जसे साबण, सर्फ आणि कपडेही उपलब्ध होतात. ही योजना कोविड काळात सुरू झाली असून, ८१.३५ कोटी लाभार्थींना २.१७ लाख कोटी रुपयांचा फायदा झाला आहे. रेशन कार्ड हे NFSA अंतर्गत BPL कुटुंबांसाठी अनिवार्य असून, ते आधारशी लिंक केलेले असावे. लाभार्थींनी नजीकच्या रेशन दुकानातून (Fair Price Shop) धान्य घेता येते, आणि Mera Ration अॅपद्वारे स्टॉक तपासता येते.
PMUY अंतर्गत ग्रामीण बीपीएल रेशन कार्डधारक महिलांना (१८ वर्षांवरील) मोफत LPG कनेक्शन मिळेल, ज्यात पहिला सिलेंडर, स्टोव्ह आणि रेग्युलेटर समाविष्ट आहे. २०२५ मध्ये, योजना अंतर्गत १०.३३ कोटी कनेक्शन वितरित झाले असून, १४.२ किलो सिलेंडरसाठी ३०० रुपये सबसिडी (९ रिफिल्ससाठी) आणि ५ किलो साठी प्रमाणात मिळेल. दुसरा सिलेंडर मोफत आणि वार्षिक १२ रिफिल्ससाठी ३०० रुपये सवलत मिळते, ज्यामुळे प्रत्येक सिलेंडर ५५० रुपयांना मिळतो. ही योजना धुऱणीमुळे होणाऱ्या आरोग्य समस्या (जसे फुफ्फुस रोग) कमी करते आणि पर्यावरण संरक्षण (Environmental Protection) करते. पात्रता: BPL रेशन कार्ड असणे, SC/ST कुटुंब किंवा SECC २०११ यादीतील असणे, आणि घरात पूर्वी LPG नसणे. प्रवासी कुटुंबांसाठी स्व-घोषणापत्र पुरेसे आहे. २०२५ च्या विस्तारात, ७५ लाख अतिरिक्त कनेक्शनसाठी ६७६ कोटी रुपयांची तरतूद आहे, ज्यामुळे एकूण १०५.८ दशलक्ष कनेक्शन होईल.
या योजनांचा लाभ घेण्यासाठी KYC अनिवार्य आहे. रेशन कार्ड आधारशी लिंक करा (nfsa.gov.in वर), जे दरवर्षी अद्ययावत करावे लागते. PMUY साठी pmuy.gov.in वर अर्ज करा: आधार, रेशन कार्ड, BPL प्रमाणपत्र, बँक तपशील अपलोड करा. अर्ज १५-३० दिवसांत मंजूर होईल. ताज्या अपडेटनुसार, २०२५ मध्ये डिजिटल KYC साठी e-Sign आणि OTP अनिवार्य आहे. लाभार्थींनी Mera Ration अॅप किंवा UMANG अॅप वापरून स्टेटस तपासावा. हेल्पलाइन १९६७ वर संपर्क साधा.
रेशन कार्ड योजना २०२५ ही गरीबी उन्मूलन (Poverty Alleviation) आणि अन्नसुरक्षेचा (Food Security) आधार आहे. PMGKAY ने ८० कोटींना पौष्टिक अन्न पुरवले असून, PMUY ने १० कोटींना स्वच्छ इंधन दिले आहे. मात्र, ‘मासिक १००० रुपये’ ही माहिती अफवा असू शकते; अधिकृत स्रोतांवर (dfpd.gov.in) तपासा. पात्र कुटुंबांनी लवकर KYC पूर्ण करून लाभ घ्यावा, ज्यामुळे सणासुदीत आर्थिक स्थैर्य मिळेल आणि कुपोषण कमी होईल.