pokra-yojana-arj-kasa-karava-2025-online-dbt-mahapocra-application-process;महाराष्ट्रातील छोट्या शेतकऱ्यांसाठी जलवायू प्रतिकारक्षम शेतीचा मजबूत आधार देणारी नानाजी देशमुख कृषी संजीवनी प्रकल्प (पोक्रा योजना) ही एक क्रांतिकारी योजना आहे. जागतिक बँकेच्या अर्थसाहाय्याने २०१८ मध्ये सुरू झालेल्या या योजनेने दुष्काळप्रवण भागांत शेतीला नवसंजन दिले आहे. २०२५ मध्ये पोक्रा २.० ला मंजुरी मिळाल्याने २१ जिल्ह्यांत विस्तार होऊन ७१९६ गावांतील ५ लाख शेतकऱ्यांना लाभ मिळेल. यात ड्रिप सिंचन, विहीर बांधकाम, संरक्षित शेती, माती आरोग्य आणि ड्रोन तंत्रज्ञानावर ६० ते ८० टक्के अनुदान मिळते. शेतकऱ्यांचे उत्पन्न ३०-५० टक्क्यांनी वाढवण्याचे हे ध्येय आहे. पण अर्ज प्रक्रिया कशी? चला, स्टेप बाय स्टेप जाणून घेऊया.
पात्रता निकष: कोण घेऊ शकतो लाभ?
पोक्रा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी प्रथम पात्रता तपासा. मुख्य निकष असे:
- महाराष्ट्रातील लघु किंवा अल्पभूधारक शेतकरी (२ हेक्टरपर्यंत जमीन).
- प्रकल्प जिल्हे जसे अमरावती, नागपूर, औरंगाबाद विभागातील २१ जिल्हे (जालना, बुलढाणा, परभणी इत्यादी).
- सातबारा धारक, यापूर्वी समान योजनेचा (उदा. ड्रिप सिंचन) लाभ न घेतलेले.
- प्राधान्य: SC/ST, महिला शेतकरी, भूमिहीन मजूर किंवा अतिवृष्टीग्रस्त.
- कुटुंब वार्षिक उत्पन्न ₹२ लाखांपर्यंत (काही घटकांसाठी).
अपात्र: मोठे शेतकरी किंवा सरकारी नोकरी असलेले. अधिकृत पोर्टलवर गाव यादी तपासा – महापोक्रा.गॉव.इन वर जिल्हानुसार PDF उपलब्ध आहेत. पात्र असल्यास लगेच अर्ज करा, कारण निधी मर्यादित असतो.
आवश्यक कागदपत्रे: तयारी कशी करावी?
अर्जासाठी कागदपत्रे तयार ठेवा. डिजिटल प्रक्रिया असल्याने स्कॅन केलेले फाइल्स (PDF/JPG) अपलोड करावे लागतील:
- आधार कार्ड (OTP वेरिफिकेशनसाठी).
- सातबारा उतारा किंवा ८-अ (जमीन पुरावा).
- बँक पासबुक किंवा रद्द केलेला शेक (DBT साठी आधार लिंक्ड खाते).
- जात/उत्पन्न प्रमाणपत्र (SC/ST साठी).
- यंत्र/सुविधा कोटेशन (उदा. ड्रिप सिस्टीम किंवा विहीर डिझाइन).
- फोटो आणि मोबाईल नंबर.
महिलांसाठी अतिरिक्त: स्वयंसहाय्यता गट (SHG) प्रमाणपत्र. कागदपत्रे अपूर्ण असल्यास अर्ज रद्द होऊ शकतो. CSC सेंटरवरून स्कॅनिंगची मदत घ्या.
अर्ज प्रक्रिया: ऑनलाइन स्टेप्स (२०२५ अपडेट)
पोक्रा योजनेचा अर्ज पूर्णपणे डिजिटल आहे. मुख्य पोर्टल dbt.mahapocra.gov.in वरून सुरू करा. मोबाईल अॅप DBT-PoCRA (अँड्रॉइड) डाउनलोड करून ऑफलाइनही भरता येते. प्रक्रिया अशी:
१. नोंदणी: dbt.mahapocra.gov.in वर जा. ‘नवीन नोंदणी’ क्लिक करा. आधार क्रमांक, नाव, मोबाईल टाका. आधारवर OTP येईल – टाका आणि वेरिफाय करा. यशस्वी झाल्यास युनिक आयडी मिळेल.
२. लॉगिन: नोंदणी आयडी आणि OTP ने लॉगिन. प्रोफाइल अपडेट करा (पत्ता, बँक डिटेल्स, जमीन माहिती). ३. घटक निवड: ‘अर्जदार लॉगिन’ मध्ये उपलब्ध घटक पहा – जलसंवर्धन (ड्रिप/विहीर), संरक्षित शेती (नेट हाऊस), माती आरोग्य किंवा तंत्रज्ञान (ड्रोन). तुमच्या गरजेनुसार निवडा. उदा., विहीरसाठी ०.४० हेक्टर जमिनीचा पुरावा अपलोड.
४. फॉर्म भरणे: ऑनलाइन फॉर्ममध्ये जमीन क्षेत्र, अपेक्षित खर्च, कोटेशन अपलोड. GIS मॅपिंगसाठी शेताचे भौगोलिक निर्देशांक (लॅटिट्यूड-लॉंगिट्यूड) टाका – अॅपमध्ये GPS ने ऑटो-कॅप्चर होईल.
५. सबमिट आणि ट्रॅकिंग: फॉर्म सबमिट करा. पडताळणीनंतर (७-१५ दिवसांत) SMS येईल. मंजुरीनंतर अनुदान DBT द्वारे बँक खात्यात जमा. स्टेटस ‘ट्रॅक अर्ज’ मध्ये पहा. ऑफलाइन पर्याय: जिल्हा कृषी अधिकारी कार्यालयात फॉर्म सादर.
६. प्रशिक्षण: अर्ज मंजूर झाल्यावर मोफत शेतशाळा (शेतकरी प्रशिक्षण) उपस्थित राहा.
२०२५ मध्ये पोक्रा २.० अंतर्गत विस्तारित घटक जोडले – सौर पंप, मूल्यसाखळी विकास. जागतिक बँकेच्या मंजुरीनुसार (मे २०२५) निधी ₹४००० कोटींवर पोहोचला. अर्जाची अंतिम मुदत जिल्ह्यानुसार बदलते – लवकर तपासा.
लाभ आणि सावधानी
अर्ज केल्याने ६०-७५% सबसिडी मिळेल, जसे ड्रिप सिस्टीमसाठी ₹१ लाखांपर्यंत. लाभ: पाणी बचत ४०%, उत्पादन वाढ ३०%, उत्पन्न दुप्पट. मात्र, अनुदान नियमित वापरावे – निरीक्षणासाठी GIS वापरले जाते. समस्या असल्यास हेल्पलाइन ०२४०-२४२१०३३ वर कॉल किंवा mahapocra.gov.in वर चॅटबॉट वापरा.
पोक्रा योजना शेतकऱ्यांना आत्मनिर्भर बनवते. पात्र असल्यास आजच dbt.mahapocra.gov.in वर सुरू करा. ही संधी गमावू नका – शेतीला नवे जीवन द्या!