भारत सरकारने डिजिटल इंडिया अंतर्गत एक नवीन आणि प्रगत आधार अ‍ॅप लाँच केले आहे, ज्यामुळे नागरिकांना त्यांचे आधार कार्ड सोबत ठेवण्याची गरज भासणार नाही. 8 एप्रिल 2025 रोजी केंद्रीय रेल्वे आणि माहिती तंत्रज्ञान मंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी या नवीन आधार अ‍ॅप ची घोषणा केली, जे सध्या बीटा टेस्टिंग टप्प्यात आहे. हे अ‍ॅप फेस आयडी ऑथेंटिकेशन आणि आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) च्या सहाय्याने कार्य करते. या लेखात आपण या अ‍ॅपच्या मुख्य वैशिष्ट्यांपासून ते त्याच्या फायद्यांपर्यंत आणि लाँच करण्यामागील कारणांबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
नवीन आधार अ‍ॅपची घोषणा आणि लाँचिंग
8 एप्रिल 2025 रोजी केंद्रीय मंत्र्यांनी सोशल मीडियावर पोस्ट करत सांगितले की, हे नवीन आधार अ‍ॅप नागरिकांना त्यांच्या वैयक्तिक माहितीवर पूर्ण नियंत्रण देईल. युनिक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया (UIDAI) ने हे अ‍ॅप विकसित केले असून, यामुळे आधार कार्डच्या फोटोकॉपी देण्याची गरज संपुष्टात येणार आहे. सध्या हे अ‍ॅप बीटा टेस्टिंग मध्ये आहे आणि लवकरच संपूर्ण देशभरात उपलब्ध होईल. डिजिटल आधार सेवा मोबाईल अ‍ॅपद्वारे नागरिकांपर्यंत पोहोचवणे हा या अ‍ॅपमागील मुख्य उद्देश आहे.
नवीन आधार अ‍ॅपची मुख्य वैशिष्ट्ये
- फेस आयडी ऑथेंटिकेशन: हे अ‍ॅप फेस आयडी तंत्रज्ञानाचा वापर करते, ज्यामुळे अवघ्या काही मिलिसेकंदात वापरकर्त्याची ओळख पटते. यामुळे बायोमेट्रिक प्रमाणीकरण अधिक जलद आणि सुरक्षित झाले आहे.
- क्यूआर कोड आधारित सत्यापन: अ‍ॅपमध्ये क्यूआर कोड स्कॅनिंग सुविधा आहे, ज्यामुळे वापरकर्ते त्यांचे ई-केवायसी किंवा आधार तपशील सुरक्षितपणे शेअर करू शकतात.
- गोपनीयतेची हमी: वापरकर्ते त्यांच्या आधार डेटामधील विशिष्ट माहितीच शेअर करू शकतात, ज्यामुळे डेटा गोपनीयता वाढते.
- डिजिटल आणि सुरक्षित: हे अ‍ॅप पूर्णपणे डिजिटल आहे आणि डेटा चोरी किंवा फसवणुकीपासून संरक्षण देते.
- मल्टिलिंग्व्हल सपोर्ट: हे अ‍ॅप हिंदी, मराठी, तामिळ, तेलगू यासह 12 भारतीय भाषांमध्ये उपलब्ध आहे, ज्यामुळे भाषिक विविधता असलेल्या नागरिकांना फायदा होईल.
नवीन आधार अ‍ॅप 2025 मध्ये अनेक स्मार्ट आणि सोयीस्कर बदल करण्यात आले आहेत, जे आधार वापरणं खूपच सोपं आणि सुरक्षित बनवतात. आता सर्वात मोठं फीचर म्हणजे QR कोडवरून ताबडतोब ओळख (Verification). जसं आपण UPI वापरून पेमेंट करतो, तसंच फक्त QR स्कॅन करून आपली आधार माहिती सुरक्षितपणे शेअर करता येते. यामुळे आता आधार कार्ड किंवा त्याची छायाप्रती नेहमी हाती ठेवायची गरज नाही. त्याचबरोबर फेस आयडी किंवा फेस ऑथेंटिकेशन ही सुविधा आली आहे, ज्यामध्ये OTP किंवा फिंगरप्रिंट शिवाय फक्त चेहऱ्याचा फोटो घेऊन (AI-च्या मदतीने) तुमची ओळख झटपट पडताळली जाऊ शकते.
डेटा सुरक्षेसाठी Privacy First हा मोठा बदल आहे. आता तुम्ही फक्त हवी तितकीच माहिती शेअर करू शकता – संपूर्ण आधार नाही, तर केवळ आवश्यक डेटाच. सगळा डेटा तुमच्या फोनवरून आणि तुमच्या संमतीनेच शेअर होतो, ज्यामुळे चोरी किंवा गैरवापराची शक्यता खूपच कमी होते. याशिवाय Authentication History या फीचरमुळे तुम्हाला नेमकं कधी, कुठे आणि कोणत्या सेवेसाठी तुमचा आधार वापरला गेला हे पाहता येईल.
अ‍ॅपमध्ये All-in-one Dashboard देण्यात आलं आहे, जिथे e-Aadhaar PDF डाउनलोड, अपडेट्सचा इतिहास पाहणे, KYC, सब्सिडी, PAN-linking अशा सेवांचे व्यवस्थापन आणि परवानग्या रद्द (revoke) करण्याची सुविधा मिळते – आणि हे सगळं एका ठिकाणी.
आगामी काळात e-Aadhaar अ‍ॅपचा विकास सुरू असून, यातून आधारवरील नाव, पत्ता, मोबाइल नंबर, जन्मतारीख अशा माहितीचे अपडेट मोबाईलवरूनच करता येतील, त्यामुळे enrollment केंद्रावर जाण्याची गरज भासणार नाही. यात AI आणि फेस आयडी लॉगिनची सुविधा येईल, ज्यामुळे पासवर्ड किंवा OTP न टाकता सहज लॉगिन करता येईल. मात्र, बायोमेट्रिक अपडेट्स (फिंगरप्रिंट आणि आयरिस) साठी अजूनही व्यक्तिगत उपस्थिती आवश्यक असून, त्याची वेळ मर्यादा नोव्हेंबर 2025 पर्यंत वाढवण्यात आली आहे.
UIDAI ने हेही जाहीर केलं आहे की लवकरच पूर्ण किंवा masked e-Aadhaar QR कोडद्वारे घरबसल्या माहिती शेअर करता येईल, म्हणजेच आधार पडताळणीसाठी केंद्राला जाण्याची गरज जवळजवळ संपेल.
नवीन अपडेट्स आणि ट्रेंडिंग माहिती
9 एप्रिल 2025 पर्यंत मिळालेल्या माहितीनुसार, हे अ‍ॅप बीटा टेस्टिंग टप्प्यात असून, यात AI-आधारित तंत्रज्ञानाचा समावेश आहे. X वरील पोस्टनुसार, अनेक वापरकर्त्यांनी या अ‍ॅपच्या सुरक्षिततेला आणि सोयीला कौतुक केले आहे. याशिवाय, UIDAI ने हे स्पष्ट केले की, या अ‍ॅपमुळे आधार डेटाचा दुरुपयोग आणि लीक होण्याचा धोका कमी होईल. हे अ‍ॅप गूगल प्ले स्टोअर आणि अ‍ॅपल अ‍ॅप स्टोअर वरून डाउनलोड करता येईल.
योजना संबंधित ताज्या अपडेट्स आणि महत्त्वाची माहिती मिळवण्यासाठी या ग्रुपला जॉईन व्हा- इथे क्लिक करा
नागरिकांसाठी कसा फायदेशीर आहे?
- सोयीस्कर वापर: फिजिकल आधार कार्ड सोबत ठेवण्याची गरज नाही. हॉटेल चेक-इन, प्रवास किंवा खरेदीवेळी हे अ‍ॅप वापरता येईल.
- सुरक्षितता: वापरकर्त्याच्या संमतीशिवाय कोणताही डेटा शेअर होणार नाही, ज्यामुळे आधार फसवणूक टाळता येईल.
- वेळेची बचत: क्यूआर कोड स्कॅनिंग आणि फेस आयडी मुळे प्रमाणीकरण प्रक्रिया जलद होईल, जसे UPI पेमेंट करते तसे.
- कागदपत्रांची गरज नाही: ई-आधार डाउनलोड करून किंवा ऑफलाइन पाहून वापरकर्ते कोणत्याही सेवेचा लाभ घेऊ शकतात.
नवीन आधार अ‍ॅप लाँच करण्यामागील कारणे
- डिजिटलायझेशनला चालना: डिजिटल इंडिया मोहिमेला पुढे नेण्यासाठी हे अ‍ॅप लाँच करण्यात आले आहे.
- गोपनीयतेची चिंता: आधार कार्डच्या फोटोकॉपी मुळे होणारा डेटा दुरुपयोग टाळण्यासाठी हे पाऊल उचलले गेले.
- सुरक्षित प्रमाणीकरण: बायोमेट्रिक डेटा लॉक करण्याची सुविधा आणि AI-आधारित सत्यापनामुळे सुरक्षितता वाढेल.
- सर्वसामान्यांचे सशक्तीकरण: नागरिकांना त्यांच्या वैयक्तिक डेटावर नियंत्रण देणे हा मुख्य हेतू आहे.
कसे डाउनलोड कराल?
- अँड्रॉइड वापरकर्ते: गूगल प्ले स्टोअर वरून “mAadhaar” शोधा आणि इन्स्टॉल करा.
- iOS वापरकर्ते: अ‍ॅपल अ‍ॅप स्टोअर वरून अ‍ॅप डाउनलोड करा.
प्रक्रिया: अ‍ॅप उघडल्यानंतर 12-अंकी आधार क्रमांक किंवा 28-अंकी EID टाका, OTP सत्यापित करा आणि ई-आधार डाउनलोड करा.
या अ‍ॅपमुळे बदलणारी परिस्थिती
हॉटेल रिसेप्शन, दुकाने किंवा प्रवासादरम्यान आधार फोटोकॉपी देण्याची गरज आता संपेल. क्यूआर कोड स्कॅन करून किंवा फेस आयडी वापरून प्रमाणीकरण होईल. यामुळे कागदाचा वापर कमी होईल आणि पर्यावरण संरक्षणाला हातभार लागेल. तसेच, डेटा सुरक्षितता वाढल्याने नागरिकांचा सरकारवरील विश्वासही वाढेल.
निष्कर्ष
नवीन आधार अ‍ॅप हे डिजिटल क्रांती चे एक उत्तम उदाहरण आहे. फेस आयडी, क्यूआर कोड, आणि AI तंत्रज्ञान यामुळे हे अ‍ॅप नागरिकांसाठी सोयीस्कर आणि सुरक्षित बनले आहे. UIDAI च्या या पुढाकारामुळे आधार कार्ड वापर अधिक सुलभ आणि डेटा गोपनीयता संरक्षित होईल. जर तुम्ही अजून हे अ‍ॅप डाउनलोड केले नसेल, तर लवकरच ते वापरून पाहा आणि डिजिटल भारताचा भाग बना!