वेव्स समिट 2025 (World Audio Visual & Entertainment Summit) हे भारताच्या मीडिया आणि मनोरंजन उद्योगासाठी एक ऐतिहासिक पाऊल आहे. 1 मे 2025 रोजी मुंबईतील जिओ वर्ल्ड कन्व्हेंशन सेंटर येथे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी या समिटचे उद्घाटन केले, ज्यामुळे भारताला जागतिक सर्जनशील केंद्र म्हणून स्थापित करण्याचा मार्ग मोकळा झाला. “कनेक्टिंग क्रिएटर्स, कनेक्टिंग कंट्रीज” या थीम अंतर्गत आयोजित या चार दिवसीय (1 ते 4 मे 2025) समिटमध्ये 90 देशांतील 10,000 हून अधिक प्रतिनिधी, 1,100 आंतरराष्ट्रीय सहभागी, आणि शाहरुख खान, दीपिका पादुकोण, आलिया भट, मुकेश अंबानी, सत्य नडेला, सुंदर पिचाई यांसारख्या दिग्गजांनी हजेरी लावली. या लेखात आपण वेव्स समिट 2025 ची संपूर्ण माहिती, त्याचे उद्दिष्ट, भारतासाठी फायदे, आर्थिक प्रभाव, आणि इतर महत्त्वपूर्ण तथ्यांवर तज्ज्ञ दृष्टिकोनातून चर्चा करणार आहोत.
वेव्स समिट 2025 बद्दल संपूर्ण माहिती
वेव्स समिट 2025 हे भारत सरकारच्या माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय (Ministry of Information & Broadcasting) आयोजित पहिले जागतिक मीडिया आणि मनोरंजन परिषद आहे. मुंबई, भारताची आर्थिक आणि मनोरंजन राजधानी, येथे जिओ वर्ल्ड कन्व्हेंशन सेंटर येथे 1 ते 4 मे 2025 दरम्यान आयोजित, हे समिट डाव्होस (World Economic Forum) आणि कान्स फिल्म फेस्टिव्हल यासारख्या जागतिक मंचाच्या तोडीचे आहे. यामध्ये 42 परिषद सत्रे, 39 ब्रेकआउट सत्रे, 32 मास्टरक्लासेस, आणि क्रिएटोस्फीअर मधील स्पर्धा यांचा समावेश आहे, ज्यामुळे चित्रपट, ब्रॉडकास्टिंग, डिजिटल मीडिया, अ‍ॅनिमेशन, व्हीएफएक्स, गेमिंग, आणि एक्सटेंडेड रिअ‍ॅलिटी (XR) यासारख्या क्षेत्रांना प्रोत्साहन मिळेल.
महत्त्वाचे वैशिष्ट्ये:
- वेव्हएक्सलरेटर: स्टार्टअप्स साठी इनक्युबेटर, जिथे नवोदित उद्योजकांना गुंतवणूक आणि मार्गदर्शन मिळेल.
- वेव्स बाजार: मीडिया व्यावसायिकांसाठी सहकार्य आणि सामग्री विनिमयासाठी बाजारपेठ.
- भारत पॅव्हेलियन: “कला टू कोड” थीम अंतर्गत श्रुती, कृती, दृष्टी, आणि क्रिएटर्स लीप या चार झोनद्वारे भारतीय संस्कृतीचे प्रदर्शन.
- व्ह्यूइंग रूम लायब्ररी: भारत, श्रीलंका, अमेरिका, स्वित्झर्लंड, जर्मनी, मॉरिशससह 8 देशांतील 100 चित्रपटांचे प्रदर्शन.
- क्रिएट इन इंडिया चॅलेंज: 85,000 सहभागी, 1,100 आंतरराष्ट्रीय प्रविष्ट्यांसह 750 फायनलिस्ट क्रिएटोस्फीअर मध्ये आपली कला सादर करतील.
उद्घाटन हायलाइट्स:
- पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी “क्रिएट इन इंडिया, क्रिएट फॉर वर्ल्ड” चा मंत्र दिला, ज्यामुळे भारताला जागतिक सर्जनशील केंद्र बनवण्याचा संकल्प व्यक्त झाला.
- शाहरुख खान यांनी भारतीय कथांचे जागतिक मूल्य आणि सॉफ्ट पॉवर यावर भाष्य केले.
- मुकेश अंबानी यांनी $100 अब्ज च्या मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग ची दृष्टी मांडली.
वेव्स समिटचे उद्दिष्ट
वेव्स समिट 2025 चे उद्दिष्ट भारताला जागतिक मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग चे केंद्र बनवणे आहे. खालीलप्रमाणे याची प्रमुख उद्दिष्टे आहेत:
- जागतिक सहकार्य: 25 देशांतील मंत्रिगण आणि 90 देशांचे प्रतिनिधी यांच्यासह ग्लोबल मीडिया डायलॉग द्वारे आंतरराष्ट्रीय भागीदारी वाढवणे.
- सर्जनशील अर्थव्यवस्था: भारताच्या $28 अब्ज च्या मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग ला 2028 पर्यंत $44.2 अब्ज आणि 2030 पर्यंत $100 अब्ज पर्यंत वाढवणे.
- नवोन्मेष: एआय, व्हर्च्युअल रिअ‍ॅलिटी, मेटाव्हर्स, आणि जनरेटिव्ह एआय यासारख्या तंत्रज्ञानांना प्रोत्साहन देणे.
- कौशल्य विकास: अ‍ॅनिमेशन, गेमिंग, आणि डिजिटल मीडिया मध्ये कुशल मनुष्यबळ तयार करणे.
- भारतीय आयपी: भारतीय बौद्धिक संपदेचा (Intellectual Property) विकास आणि जागतिक स्तरावर निर्यात.
- सॉफ्ट पॉवर: भारतीय संस्कृती, कथा, आणि मूल्ये जागतिक स्तरावर पोहोचवून भारताची सांस्कृतिक शक्ती वाढवणे.
ग्लोबल मीडिया डायलॉग 2 मे रोजी आयोजित होणार असून, यामध्ये वेव्स डिक्लरेशन 2025 जारी होईल, जे जागतिक मीडिया आणि मनोरंजन उद्योगासाठी एक मार्गदर्शक ठरेल.
वेव्स समिटची दृष्टी
वेव्स समिट 2025 ची दृष्टी “नया भारत” च्या महत्वाकांक्षेला मूर्त रूप देणारी आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या “क्रिएट इन इंडिया, क्रिएट फॉर वर्ल्ड” या संकल्पनेनुसार, ही दृष्टी खालीलप्रमाणे आहे:
- जागतिक नेतृत्व: भारताला कान्स, सनडान्स, आणि SXSW यासारख्या मंचांच्या बरोबरीने जागतिक मीडिया आणि मनोरंजन मंच बनवणे.
- सांस्कृतिक वारसा: रामायण, महाभारत, आणि प्रादेशिक लोककथांमधील 5,000 वर्षांचा सांस्कृतिक वारसा तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने जागतिक स्तरावर सादर करणे.
- डिजिटल क्रांती: भारताच्या डिजिटल पायाभूत सुविधांचा लाभ घेऊन एआय आणि इमर्सिव्ह मीडिया द्वारे कथाकथनात नवोन्मेष करणे.
- ग्लोबल साउथ: ग्लोबल साउथ देशांच्या आवाजाला प्राधान्य देऊन समावेशक ढांचा तयार करणे.
मुकेश अंबानी यांनी समिटमध्ये सांगितले की, “भारताची कथाकथन शक्ती अतुलनीय आहे. आपल्या कथा जागतिक स्तरावर नेऊन आपण खंडित जगाला जोडू शकतो.”
भारतासाठी वेव्स समिटचे फायदे
वेव्स समिट 2025 भारतासाठी अनेक फायदे घेऊन येत आहे:
- आर्थिक वाढ: मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग 2026 पर्यंत $54 अब्ज आणि 2028 पर्यंत $44.2 अब्ज पर्यंत वाढेल, ज्यामुळे लाखो रोजगार निर्माण होतील.
- गुंतवणूक आकर्षण: वेव्स बाजार आणि वेव्हएक्सलरेटर द्वारे आंतरराष्ट्रीय स्टुडिओ, गुंतवणूकदार, आणि तंत्रज्ञान कंपन्यांना भारतात गुंतवणूक करण्यासाठी प्रोत्साहन.
- कौशल्य विकास: क्रिएटोस्फीअर आणि मास्टरक्लासेसद्वारे तरुणांना अ‍ॅनिमेशन, व्हीएफएक्स, आणि गेमिंग मध्ये प्रशिक्षण मिळेल.
- सॉफ्ट पॉवर: भारतीय चित्रपट, ओटीटी, आणि सांस्कृतिक सामग्री जागतिक स्तरावर निर्यात होऊन भारताची सांस्कृतिक प्रभावशक्ती वाढेल.
- स्टार्टअप्सना चालना: वेव्हएक्सलरेटर द्वारे मीडिया-टेक स्टार्टअप्स ला गुंतवणूक आणि मार्गदर्शन मिळेल, ज्यामुळे नवोन्मेषाला चालना मिळेल.
- पर्यटनाला चालना: मुंबई येथील समिटमुळे स्थानिक पर्यटन आणि हॉस्पिटॅलिटी क्षेत्राला फायदा होईल.
उदाहरण: “ड्यून: पार्ट टू” च्या व्हीएफएक्स मध्ये भारतीय योगदानामुळे 2025 चा ऑस्कर जिंकला, जे वेव्स सारख्या मंचाद्वारे आणखी वाढेल.
भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर प्रभाव
वेव्स समिट 2025 भारताच्या अर्थव्यवस्थेवर खोलवर परिणाम करेल:
- रोजगार निर्मिती: मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग सध्या 8% भारतीय कामगारांना रोजगार देतो. समिटमुळे अ‍ॅनिमेशन, गेमिंग, आणि डिजिटल मीडिया मध्ये नवीन रोजगार संधी निर्माण होतील.
- जीडीपी योगदान: $28 अब्ज च्या उद्योगाला $100 अब्ज पर्यंत नेण्याची क्षमता, ज्यामुळे भारताच्या जीडीपीत लक्षणीय वाढ होईल.
- गुंतवणूक प्रवाह: नेटफ्लिक्स, अ‍ॅडोब, आणि यूट्यूब सारख्या जागतिक कंपन्यांनी वेव्स मध्ये सहभाग घेतला असून, यामुळे परकीय गुंतवणूक वाढेल.
- इन्फ्रास्ट्रक्चर विकास: मालाड, मुंबई येथे 240 एकरवर मनोरंजन हब उभारले जाईल, ज्यामुळे पायाभूत सुविधांना चालना मिळेल.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्था: नॅशनल सम्मेलन ऑन कम्युनिटी रेडिओ द्वारे स्थानिक आवाजांना प्रोत्साहन मिळेल, ज्यामुळे ग्रामीण भागातील अर्थव्यवस्थेला बळ मिळेल.
आकडेवारी: जागतिक मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग 2022 मध्ये $2.32 ट्रिलियन चा होता, आणि भारताचा हिस्सा वाढवण्यासाठी वेव्स महत्त्वाची भूमिका बजावेल.
महत्त्वपूर्ण तथ्ये
- जागतिक सहभाग: 100 देशांचे 100,000 हून अधिक नोंदणी, 1,100 आंतरराष्ट्रीय सहभागी, आणि 25 देशांचे मंत्रिगण.
- सेलिब्रिटी उपस्थिती: शाहरुख खान, आलिया भट, रणबीर कपूर, दीपिका पादुकोण, अक्षय कुमार, हेमामालिनी, रजनीकांत, चिरंजीवी यांनी समिटला ग्लॅमरचा तडका दिला.
- तंत्रज्ञान नेतृत्व: सत्य नडेला (Microsoft), सुंदर पिचाई (Google), नील मोहन (YouTube), आणि शंतनु नारायण (Adobe) यांनी एआय आणि मेटाव्हर्स वर चर्चा केली.
- सांस्कृतिक प्रदर्शन: भारत पॅव्हेलियन मध्ये पारंपरिक कला आणि डिजिटल क्रिएटिव्हिटी यांचा संगम.
- व्हायरल क्षण: दीपिका पादुकोण यांचा दुपट्टा मीरा राजपूत यांनी सावरल्याचा व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल.
- सरकारी प्रोत्साहन: चित्रपट निर्मिती, व्हीएफएक्स, आणि गेमिंग साठी नवीन प्रोत्साहन योजना जाहीर.
- विरोधी चोरी चॅलेंज: वेव्स मध्ये सामग्री चोरीविरोधी उपायांवर चर्चा, ज्यामुळे आयपी संरक्षणाला चालना मिळेल.
वेव्स समिट 2025 हे भारताच्या मीडिया आणि मनोरंजन उद्योग साठी एक परिवर्तनकारी मंच आहे, जे भारताला जागतिक सर्जनशील केंद्र बनवण्याच्या दिशेने महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. नरेंद्र मोदी यांच्या “क्रिएट इन इंडिया, क्रिएट फॉर वर्ल्ड” या दृष्टीकोनाला मूर्त रूप देणारे हे समिट आर्थिक वाढ, रोजगार निर्मिती, सांस्कृतिक निर्यात, आणि तंत्रज्ञान नवोन्मेष यांना चालना देईल. मुंबई मधील या चार दिवसीय उत्सवात शाहरुख खान, मुकेश अंबानी, आणि सत्य नडेला यांसारख्या दिग्गजांनी भारताच्या सर्जनशील शक्तीला जागतिक स्तरावर नेण्याचा संकल्प व्यक्त केला. वेव्स समिट 2025 च्या यशस्वी आयोजनामुळे भारत सॉफ्ट पॉवर आणि आर्थिक शक्ती चा संगम बनणार आहे.
अधिक माहितीसाठी, wavesindia.org वर भेट द्या आणि सर्जनशील क्रांतीचा भाग व्हा!