rbi-500-note-new-rules-november-2025;भारतीय चलन प्रणालीत ५०० रुपयांची नोट ही सर्वाधिक वापरली जाणारी नोटांपैकी एक आहे. २०२५ च्या ताज्या अपडेटनुसार, रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने (RBI) १ नोव्हेंबर २०२५ पासून ५०० रुपयांच्या नोटांसंबंधी नवीन नियम लागू करण्याची घोषणा केली आहे, ज्यामुळे सोशल मीडियावर अफवा पसरल्या आहेत. मात्र, ही नोट पूर्णपणे वैध आणि कायदेशीर चलन राहणार आहे. ताज्या बातम्यांनुसार, १७ ऑक्टोबर २०२५ रोजी RBI ने जाहीर केलेल्या दिशानिर्देशानुसार, हे बदल ATM मधील छोट्या नोटांची उपलब्धता वाढवण्यासाठी आहेत, नोटांचे चलन थांबवण्यासाठी नाहीत. महात्मा गांधी नवीन मालिकेतील (२०१६ नंतरची) ५०० रुपयांची नोट सर्व व्यवहारांसाठी स्वीकार्य राहील.
नवीन नियम म्हणजे नेमके काय? RBI ने बँकांना आणि व्हाइट-लेबल ATM ऑपरेटरांना निर्देश दिले आहेत की, ATM मध्ये छोट्या मूल्याच्या नोटांची (१०० किंवा २०० रुपये) उपलब्धता वाढवावी. ३० सप्टेंबर २०२५ पर्यंत ७५% ATM मध्ये १०० किंवा २०० रुपयांच्या कॅसेट्स असाव्यात, आणि ३१ मार्च २०२६ पर्यंत ९०% पर्यंत वाढवाव्यात. हे बदल दैनंदिन व्यवहारांसाठी छोट्या नोटांची सोय करण्यासाठी आहेत, ज्यामुळे ५०० रुपयांच्या नोटांसाठी बदल मिळवण्याची अडचण दूर होईल. ५०० रुपयांची नोट वितरण थांबणार नाही; ती इतर कॅसेट्समध्ये उपलब्ध राहील. ताज्या RBI अहवालानुसार, हे नियम पेपरलेस आणि डिजिटल व्यवहारांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आहेत, ज्यामुळे चलन प्रणाली अधिक कार्यक्षम होईल.
अफवा आणि तथ्ये: सोशल मीडियावर पसरलेल्या अफवांनुसार, ५०० रुपयांची नोट थांबणार किंवा अवैध होणार, पण RBI आणि भारत सरकारने संसदेत स्पष्ट केले आहे की, २०१६ नंतरची नोट पूर्णपणे वैध आहे. पूर्वीची (२०१६ पूर्वीची) नोट अवैध आहेत आणि त्यांची देवाणघेवाण बंद झाली आहे. बनावट नोट रोखण्यासाठी बँकांना नोट काऊंटिंग मशिनद्वारे तपासणी करणे अनिवार्य केले आहे; बनावट नोट सापडल्यास बँक ताब्यात घेईल आणि पोलिसांना कळवेल. नागरिकांनी नोटांची वैशिष्ट्ये (सुरक्षित धागा, महात्मा गांधींचे चित्र, रेड फोर्ट चित्र, ५०० चे उभे अक्षर) तपासावीत. ताज्या बातम्यांनुसार, १८ ऑक्टोबर २०२५ रोजी RBI ने स्पष्ट केले की, हे बदल केवळ ATM सुधारणेसाठी आहेत, नोटांचे चलन थांबवण्यासाठी नाहीत.
नागरिकांसाठी सल्ला: ५०० रुपयांची नोट व्यवहारांसाठी वापरा, पण छोट्या नोटांची सोय करण्यासाठी ATM मधून १००-२०० रुपये काढा. बनावट नोट शंका असल्यास बँक किंवा पोलिसांना कळवा. डिजिटल पेमेंट्स (UPI, कार्ड) वाढवा, ज्यामुळे चलन प्रणाली मजबूत होईल. ताज्या RBI दिशानिर्देशानुसार, बँकांना छोट्या नोटांची पुरवठा सुनिश्चित करणे अनिवार्य आहे, ज्यामुळे दैनंदिन व्यवहार सोपे होतील.
ही योजना RBI चलन सुधारणा (RBI Currency Reforms 2025) चा भाग असून, नागरिकांना अफवांपासून सावध राहण्याचा सल्ला आहे. अधिक माहितीसाठी RBI च्या अधिकृत संकेतस्थळावर भेट द्या; योग्य माहितीने आर्थिक व्यवहार सुरक्षित राहतील.