भारतातील रस्ते वाहतूक व्यवस्थेत FASTag ने क्रांती घडवली आहे. 2021 पासून राष्ट्रीय महामार्गांवरील टोल संकलनासाठी FASTag अनिवार्य झाल्याने वाहनचालकांना टोल प्लाझावर थांबण्याची गरज कमी झाली आणि वाहतूक व्यवस्था अधिक सुकर झाली. परंतु, आता FASTag ला पर्याय म्हणून एक नवीन GPS-आधारित टोल संकलन प्रणाली येण्याची चर्चा जोरात आहे. ही बातमी का ट्रेंड होत आहे? नवीन प्रणाली काय आहे? ती कशी कार्य करेल? आणि यामुळे सामान्य माणसाला कसा फायदा होईल? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे या लेखात आपण पाहणार आहोत.
FASTag ची जागा का घेतली जात आहे?
FASTag प्रणालीने टोल संकलन डिजिटल केले असले तरी यात काही मर्यादा आहेत. टोल प्लाझावर वाहनांना थांबावे लागते, यामुळे काही वेळा वाहतूक कोंडी होते. तसेच, FASTag च्या चुकीच्या वाचनामुळे (double charging) किंवा तांत्रिक अडचणींमुळे वाहनचालकांना त्रास सहन करावा लागतो. राष्ट्रीय महामार्ग प्राधिकरण (NHAI) आणि केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालय (MoRTH) यांनी या समस्यांवर मात करण्यासाठी GPS-आधारित टोल संकलन प्रणाली लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. ही बातमी सध्या ट्रेंडिंग आहे कारण ही प्रणाली टोल संकलनाला अधिक पारदर्शक, कार्यक्षम आणि पर्यावरणपूरक बनवणार आहे.
नवीन GPS-आधारित टोल संकलन प्रणाली म्हणजे काय?
1 मे 2025 पासून भारतात FASTag ची जागा हळूहळू GPS-आधारित टोल संकलन प्रणाली घेणार आहे. ही प्रणाली ग्लोबल पोजिशनिंग सिस्टम (GPS) तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. यात RFID टॅग्स आणि भौतिक टोल बूथवर अवलंबून राहण्याऐवजी, वाहनांनी प्रवास केलेल्या अंतरावर आधारित टोल स्वयंचलितपणे आकारला जाईल. ही प्रणाली राष्ट्रीय महामार्ग, द्रुतगती मार्ग आणि राज्य महामार्गांवर लागू होईल.
GPS-आधारित प्रणाली कशी कार्य करेल?
- वाहन ट्रॅकिंग: प्रत्येक वाहनात GPS डिव्हाइस बसवले जाईल, जे एकतर कारखान्यात बसवलेले असेल किंवा नंतर रेट्रोफिट केले जाईल.
- अंतर मोजणी: वाहन टोल रस्त्यावर प्रवेश करेल तेव्हा आणि बाहेर पडेल तेव्हा त्याचे स्थान सॅटेलाइटद्वारे रेकॉर्ड केले जाईल.
- स्वयंचलित टोल कपात: प्रवास केलेल्या अंतरानुसार टोल रक्कम थेट वाहनचालकाच्या बँक खात्यातून किंवा डिजिटल वॉलेटमधून कपात केली जाईल.
- टोल प्लाझा नाही: ही प्रणाली पूर्णपणे टोल बूथविरहित आहे, त्यामुळे वाहनांना थांबण्याची गरज नाही.
GPS-आधारित प्रणालीचे फायदे
FASTag च्या तुलनेत नवीन प्रणाली अनेक बाबतीत श्रेष्ठ आहे:
- वाहतूक कोंडी कमी: टोल बूथ नसल्याने वाहनांना थांबावे लागणार नाही, यामुळे वाहतूक कोंडी पूर्णपणे संपेल.
- इंधन बचत: वाहनांना टोल बूथवर थांबण्याची गरज नसल्याने इंधनाची बचत होईल, ज्यामुळे पर्यावरणाला फायदा होईल.
- पारदर्शकता: टोल आकारणी प्रवास केलेल्या अंतरावर आधारित असेल, त्यामुळे चुकीच्या आकारणीच्या तक्रारी कमी होतील.
- लवचिकता: ही प्रणाली राष्ट्रीय आणि राज्य महामार्गांवर तसेच द्रुतगती मार्गांवर लागू होईल, ज्यामुळे वाहनचालकांना एकसमान अनुभव मिळेल.
- सामान्य माणसासाठी फायदा: कमी खर्च, कमी वेळ आणि त्रासमुक्त प्रवास यामुळे दैनंदिन प्रवासी आणि लांब पल्ल्याच्या वाहनचालकांना मोठा दिलासा मिळेल.
सामान्य माणसासाठी याचा कसा फायदा होईल?
- वेळेची बचत: टोल प्लाझावर थांबण्याची गरज नसल्याने प्रवासाचा वेळ कमी होईल.
- खर्चात बचत: टोल आकारणी अंतरावर आधारित असेल, त्यामुळे कमी अंतर प्रवास करणाऱ्यांना कमी पैसे द्यावे लागतील.
- सुलभता: नवीन प्रणाली FASTag वापरकर्त्यांसाठी सहज बदलता येईल, कारण यात नवीन टॅग खरेदी करण्याची गरज नाही.
- पर्यावरण संरक्षण: कमी इंधन वापरामुळे कार्बन उत्सर्जन कमी होईल, जे पर्यावरणासाठी फायदेशीर आहे.
कोणत्या रस्त्यांवर ही प्रणाली लागू होईल?
ही प्रणाली प्रामुख्याने खालील रस्त्यांवर लागू होईल:
- राष्ट्रीय महामार्ग (National Highways): देशभरातील सर्व प्रमुख रस्त्यांवर.
- द्रुतगती मार्ग (Expressways): जसे की मुंबई-पुणे द्रुतगती मार्ग, दिल्ली-मुंबई द्रुतगती मार्ग.
- राज्य महामार्ग (State Highways): टप्प्याटप्प्याने राज्य सरकारांच्या सहकार्याने.
- प्रमुख शहरी रस्ते: जसे की बांद्रा-वरळी सी लिंक.
योजना संबंधित ताज्या अपडेट्स आणि महत्त्वाची माहिती मिळवण्यासाठी या ग्रुपला जॉईन व्हा- इथे क्लिक करा
FASTag पूर्णपणे बंद होणार का?
नाही, FASTag तात्काळ बंद होणार नाही. NHAI आणि MoRTH ने टप्प्याटप्प्याने बदल करण्याची योजना आखली आहे. 1 मे 2025 पासून नवीन प्रणाली लागू होईल, परंतु काही काळ FASTag आणि GPS-आधारित प्रणाली एकत्र चालतील. यामुळे वाहनचालकांना नवीन प्रणालीशी जुळवून घेण्यासाठी पुरेसा वेळ मिळेल.
ट्रेंडिंग का आहे ही बातमी?
- तांत्रिक प्रगती: GPS-आधारित प्रणाली ही भारताच्या डिजिटल पायाभूत सुविधांच्या दिशेने एक मोठे पाऊल आहे.
- सामान्य माणसावर परिणाम: ही प्रणाली प्रत्येक वाहनचालकाच्या दैनंदिन जीवनावर परिणाम करेल, त्यामुळे याबद्दल उत्सुकता आहे.
- सोशल मीडियावर चर्चा: X आणि इतर सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर याबद्दल मोठ्या प्रमाणात चर्चा होत आहे, विशेषत: महाराष्ट्रात, जिथे टोल संकलन हा नेहमीच संवेदनशील मुद्दा आहे.
- पर्यावरणीय फायदे: पर्यावरण संरक्षणाच्या दृष्टिकोनातून ही प्रणाली लोकांचे लक्ष वेधून घेत आहे.
निष्कर्ष
FASTag ने भारतातील टोल संकलनाला डिजिटल बनवले, परंतु GPS-आधारित टोल संकलन प्रणाली ही पुढील पायरी आहे. ही प्रणाली अधिक कार्यक्षम, पारदर्शक आणि पर्यावरणपूरक आहे, जी सामान्य माणसाला त्रासमुक्त प्रवासाचा अनुभव देईल. 1 मे 2025 पासून सुरू होणारी ही प्रणाली भारताच्या रस्ते पायाभूत सुविधांना आधुनिक बनवण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. तुम्हाला याबद्दल काय वाटते? तुमच्या प्रतिक्रिया आम्हाला नक्की कळवा!